حمل و نقل نقش مهمی در رشد اقتصادی هر کشوری دارد و زمینه را برای تجارت بین الملل فراهم می کند. یکی از اسناد مهم حمل و نقل بارنامه می باشد که در همه ی روش های حمل صادر و قوانین و مقررات تعریف شده ای را برای خریدار ، فروشنده  و سازمان حامل مشخص می کند . در واقع این سند نوعی سند مالکیت محسوب می شود و نشانگر قرار داد رسمی بین فرستنده ی کالا و حمل کننده است و بعد از امضای آن توسط طرفین حمل کننده متعهد می شود که کالایی را که تحویل گرفته بعد از انتقال به مقصد در قبال ارائه بارنامه، به گیرنده‌ای معلوم یا به شخصی که بارنامه را در دست دارد ،تحویل نماید.

همچنین شرایط و مفاد این سند مورد تایید سازمان حمل و نقل بین المللی بوده و وجه قانونی دارد.

اگر شماهم در حوزه ی واردات و صادرات فعالیت می کنید و علاقمند هستیداطلاعات بیشتری در خصوص بارنامه و انواع آن کسب کنید، دعوت می کنیم در ادامه با شرکت حمل و نقل بین المللی کالجار همراه باشید.

بارنامه چیست ؟ ( Bill of lading)

بارنامه یک سند قانونی است که توسط شرکت حمل‌و‌نقل برای یک فرستنده صادر می‌شود و بر روی آن نوع بار، مقدار بار و مقصد مورد نظر مشخص شده است.

این سند در تمامی روش های حمل و نقل، همراه با محصولات ارسال می شود باید توسط فرستنده ، گیرنده و نماینده مجاز حامل امضا شود.

بارنامه مشخص می کند صاحب بار چه کسی است و به وسیله ی آن صاحب بار می تواند در صورت آسیب دیدن بار یا هر گونه سرقت و مفقودی به مراجع قانونی مراجعه کرده وخسارت خود را دریافت نماید.

بارنامه شامل چه اطلاعاتی است؟

در بارنامه اطلاعاتی مانند نام و آدرس فرستنده و گیرنده، تاریخ حمل، مقدار،مشخصات کالا از قبیل تعداد کالا ، وزن دقیق، ارزش و طبقه‌بندی بار ، نوع بسته‌بندی استفاده شده، دستورالعمل‌های خاص برای شرکت حمل‌کننده و شماره ردیابی سفارش نوشته شده است.

مراحل صدور بارنامه

فرایند صدور بارنامه شامل موارد زیر است :

1- درخواست حمل کالا :

در مرحله اول خریدار یا فروشنده درخواست حمل خود را به شرکت حمل و نقل اعلام می کند و اطلاعات اولیه شامل نوع کالا، بسته بندی، مبدا و مقصد و روش حمل پیشنهادی خود را ارائه می دهد. سپس شرکت بر اساس اطلاعات دریافتی خود، با حمل کنندگان دارای شرایط مورد نظر متقاضی در خصوص زمان پیشنهادی حمل، هزینه حمل، شرایط حمل مذاکره کرده و بر اساس اطلاعات جمع آوری شده پاسخ درخواست متقاضی را که حاوی اطلاعات هزینه، زمان و شرایط است را به متقاضی اعلام می کند.

2-صدور بارنامه :

خریدار یا فروشنده پس از بررسی و تایید قرارداد پیشنهادی اعلام موافقت خود را مبنی بر صدور بارنامه اعلام می کند و شرکت بر اساس شرایط پیشنهاد شده بارنامه را تهیه و در اختیار متقاضی قرار می دهد. متقاضی به همراه اعلام موافقت مستندات مورد نیاز شرکت حمل کننده را هم در اختیار متصدیان حمل قرار می دهد. حمل کننده نیز پس از دریافت مستندات لازم برای حمل فعالیت، حمل کالا را برنامه ریزی می کند.

3-ارسال بارنامه :

متقاضی حمل پس از دریافت بارنامه ، جهت دریافت کالا از حمل کننده در کشور مقصد نیاز به ارائه بارنامه دارد. به همین دلیل بارنامه دریافتی را به کشور مقصد و برای خریدار ارسال می کند. در مواردی که شرایط پرداخت مبلغ کالا از طریق اعتبارت اسنادی یا برات انجام می شود بارنامه به بانک های عامل جهت ارائه به خریدار واگذار می گردد. در غیر این صورت ارسال بارنامه به صورت مستقیم بین خریدار و فروشنده انجام می شود.

4- درخواست دریافت

حمل کننده پس از حمل کالا به کشور مقصد و محل مورد نظر، رسید کالا را به گیرنده کالا اعلام می نماید. گیرنده کالا نیز درخواست دریافت کالا را به همراه بارنامه به شرکت حمل و نقل ارائه می نماید. حمل کننده بر اساس بارنامه دریافت، اقدامات انتقال کالا را به گیرنده فراهم می نماید.

انواع بارنامه

بارنامه ها بر اساس روش جابه جایی به انواع زیر تقسیم می شوند :

بارنامه هوایی :

این نوع بارنامه برای کالا‌هایی صادر می‌شود که به طور هوایی و با هواپیما ارسال می‌شود. و در آن تمام مشخصات کالا، آدرس فرستنده و گیرنده ،شماره پرواز، تاریخ پرواز و مهر پرواز ثبت می‌شود. این نوع بارنامه‌ها غیر قابل معامله بوده و سه نسخه از آن‌ صادر شده و برای شرکت حامل، گیرنده و فرستنده ارسال می‌شود.

بارنامه دریایی :

بارنامه دریایی توسط شرکت کشتی‌رانی و پس از دریافت بار صادر می‌شود که قابل معامله است و سند مالکیت محسوب می‌شود. در بارنامه ی دریایی اطلاعاتی از قبیل نام و آدرس فرستنده، نام و آدرس شرکت حمل و نقل ، نام و ملیت کشتی ، آدرس مقصد و محل تخلیه بار ، نام و آدرس شخص یا نهادی که باید در هنگام ورود کالا به آن‌ها اطلاع داده شود  ماهیت و وضعیت کالا (تعداد بسته‌ها یا قطعات، مقدار یا وزن و علائم شناسایی) ، وضعیت ظاهری محموله، تاریخ و امضای حامل، شرکت کشتیرانی، اپراتور کشتی یا کاپیتان کشتی ذکر می شود.

بارنامه دریایی از نظر تعداد وسیله ی حمل به دو دسته ی بارنامه دریایی مستقیم و بارنامه مرکب تقسیم می شود:

بارنامه مستقیم : (Direct Bill of Lading)

از این نوع بارنامه برای حمل كالا از بندری به بندر دیگر بدون تغییر كشتی و ارسال مستقیم كالا به گیرنده استفاده می شود.

بارنامه مرکب : ( (Combined Bill of Lading

جابه جایی كالا با بیش از یك نوع وسیله حمل به عنوان حمل و نقل مركب یا چند وجهی یاد می شود و صادر كننده این نوع بارنامه، یعنی متصدی حمل و نقل چند وجهی؛ مسئولیت حمل از زمان دریافت كالا تا تحویل آن را بر عهده دارد.

همچنین بارنامه ی دریایی از نظر محل قرار گیری در کشتی به دو دسته ی آن بورد و آن دک تقسیم می شود.

بارنامه آن بورد :

در این نوع حمل و نقل ، کالا در قسمت خن کشتی قرار میگیرد و از نظر سالم رسیدن کالا به مقصد از اطمینان بالایی برخوردار است.

بارنامه آن دک :

در صورتی که در خن کشتی جایی وجود نداشته باشد و کالا روی عرشه قرار گیرد این نوع بارنامه صادر می شود که به دلیل عدم امنیت، بانک این گونه حمل و نقل را قبول نمیکند.

بارنامه های دریایی از نظر شرایط كالای مورد حمل به دو دسته ی بارنامه ی تمیز و غیر مخدوش و غیر تمیز و مخدوش تقسیم می شوند.

بارنامه تمیز و غیر مخدوش : (Clean Bill of Lading)

در صورتی که در بارنامه ذكری از معیوب بودن كالا یا بسته بندی آن نباشد و به ضمیمه آن نیز یادداشتی نباشد، بارنامه تمیز یا غیر مخدوش یا بدون قید و شرط نامیده می شود. البته بارنامه باید دارای این شرایط باشد. در غیر این صورت ارزش و اعتبار خود را از دست می دهد.

بارنامه غیر تمیز یا مخدوش : (Claused Bill of Lading)

در این نوع بارنامه نقص و عیب كالا یا بسته بندی ارسالی نوشته شده است. البته در معاملات مبتنی بر اعتبارات اسنادی، بانكها از قبول بارنامه های مخدوش «Claused» خودداری می كنند.

بارنامه های دریایی از نظر نوع خدمات حمل و نقل به دو دسته ی لاینر و چارتر تقسیم می شوند.

بارنامه خطوط لاینر : ( Liner Bill of Lading)

این نوع بارنامه برای محموله كشتی هایی صادر می شود كه دارای برنامه حركت مشخصی بوده و مسیرهای مشخصی را طی می كنند.

بارنامه خطوط چارتر : (Charter Party Bill of Lading)

برای كالاهایی كه با كشتی اجاره ای حمل می شوند صادر می شود. حمل بار تحت این نوع بارنامه، تابع قرارداد چارتر (اجاره) می باشد.

از دیگر انواع بارنامه های دریایی می توان به مورد زیر اشاره کرد :

بارنامه ترانشیپ : ( Transshipment Bill of Lading)

این نوع بارنامه مخصوص  حمل كالا از طریق دریا بوده و كالا از یك كشتی به كشتی دیگر منتقل می شود و در آن مبدا و مقصد محموله و هم چنین نقطه انتقال كالا از كشتی اول به كشتی دوم مشخص می شود.

بارنامه حمل با کامیون :

این سند غیر قابل تعویض است و در آن اطلاعاتی در خصوص فرستنده و گیرنده ی کالا ، اطلاعات حمل کننده ( راننده) ، اطلاعات خودرو ( شماره پلاک و…) مشخصات کالا از قبیل نوع بار ، وزن بار و هزینه های مربوط به جابه جایی نوشته می شود. این نوع بارنامه در 5 نسخه  برای گیرنده ، فرستنده ، راننده ، شرکت حمل و نقل و سازمان راهداری و حمل ونقل جاده ای صادر می شود.

بارنامه راه آهن :

در زمان ارسال کالا با قطار توسط شرکت راه آهن صادر می شود. این نوع بارنامه غیر قابل معامله و انتقال است. از اطلاعات مندرج در این بارنامه می توان به آدرس فرستنده ، آدرس گیرنده ، نوع کالا ، وزن کالا ، هزینه حمل و شماره واگن اشاره کرد.

بارنامه رسید پستی :

در این روش بارها توسط اداره ی پست برای مشتری ارسال میشود و اداره ی پست یک رسید صادر کرده و بار را برای خریدار میفرستد.

بارنامه حمل سراسری :

بارنامه سراسرى يکى از قديمى‌ترين انواع بارنامه‌هاى حمل مى‌باشد که از آن در حمل با کاميون، کاميون – قطار و کشتى – کاميون و حتى در مواردى براى حمل دريایى نيز استفاده مى‌شود. یعنی کالا از مبدا تا مقصد با چند نوع وسیله ی نقلیه حمل می شود. این نوع بارنامه بدون قيد و شرط بوده و قابل معامله است و در سه نسخه صادر می شود.

برنامه حمل مرکب فیاتا : (FBL)

در این نوع بارنامه ، کارگزار مسئوليت حمل زمينى و دريایى را برعهده می گیرد. در واقع برنامه حمل مرکب خدمات  Door to Doof انجام می دهد. چون صادرکننده اين نوع بارنامه کارگزارها مى‌باشند، لذا معمولاً از فرم متحدالشکل تهيه شده توسط فدراسيون بين‌المللى کارگزاران FIATA که به تائيد اتاق بازرگانى بين‌المللى هم رسيده است استفاده مى‌شود.

قوانین بارنامه

بارنامه دارای یک سری قوانین برای هر کدام از طرفین می باشد.

مقررات مربوط به شرکت حمل کننده

1-تعیین ضوابط بارنامه

2- صادر کردن بارنامه از مبدا به کشور مقصد

3- اخذ پروانه عبور

4-صدور بارنامه تحت پوشش بیمه

مقررات مربوط به فرستنده بار

1- اعلام آدرس دقیق محل بارگیری

2- اعلام آدرس دقیق محل تخلیه

3-  اعلام مشخصات دقیق کالای مورد نظر از قبیل تعداد کالا، وزن کالا

4- بارگیری به موقع کالا برای جلوگیری از زیان های مالی

مقررات مربوط به گیرنده بار

1-  تخلیه به موقع کالا برای جلوگیری از از ضرر حق توقف یا دموراژ

2-  پرداخت کرایه به حامل کالا

مقررات مربوط به راننده در حمل و نقل زمینی

1- حضور به موقع برای بارگیری کالای مورد نظر

2- رساندن به موقع کالا در مقصد

3- محفوظ نگه داشتن محموله کالا تا زمان تخلیه

4-  حضور به موقع در در زمان تخلیه بار

5-  نگهداری از بارنامه در طول مسیر

سخن آخر

همان طور که اشاره شد بارنامه ، یکی از مهمترین اسناد حمل کالاهاست که تنظیم و تدوین آن برای حمل و نقل کالا ضروری است. این سند توسط شرکت حمل کننده صادر می شود و نوعی رسید است که به وسیله آن گیرنده کالا می تواند کالا ی خود را در مقصد از نمایندگان عاملین حمل دریافت کند و در اختیار داشتن آن‌ها ضروری می‌باشد.

در صورتی که سوالی در خصوص انواع بارنامه دارید و یا قصد ارسال باری از تبریز و تهران به هر کشوری در سراسر دنیا دارید با دفتر شرکت حمل و نقل بین المللی کالجار سیر پرواز تماس حاصل فرمایید . همکاران ما آماده ی ارائه ی خدمات به شما هموطنان عزیز هستند.